بررسی گروه بندی اقلیم چهارگانه ایران

یکی از اولین مواردی که برای هر پروژه نیاز است بررسی اقلیم و دسته بندی اقلیمی آن منطقه است، از این رو در این مطلب به گروه بندی اقلیم چهارگانه ایران پرداخته شده است، این متن ارسالی از طرف کاربران محترم مرجع انرژی ساختمان ایران بوده است.

آنچه ما انسان‌ها به‌‌عنوان شرایط آب و هوایی یا شرایط اقلیمی احساس می‌کنیم، حاصل ترکیب همزمان عناصر اقلیمی است. کلمات یا واژه‌هایی از قبیل سرد یا گرم و سردسیر یا گرمسیر توصیف کننده وضعیتی از هواست که تنها با در نظر گرفتن یک عنصر اقلیمی یعنی دمای هوا یا درجه حرارت هوا تعریف شده است.

چنانچه در توصیف وضعیت آب و هوایی، عناصر اقلیمی دیگری مثل رطوبت هوا را هم در نظر بگیریم، کلمات یا واژه هایی از قبیل مرطوب یا خشک و گرم و مرطوب یا گرم و خشک هم خواهیم داشت. به‌طور کلی، عناصری که شرایط حرارتی محیط پیرامون ما را به‌وجود می آورند عبارتند از تابش آفتاب، دمای هوا، رطوبت هوا، باد و بارندگی. ترکیب همزمان این عناصر اقلیمی است که شرایط آب و هوایی گوناگونی را ایجاد می‌کند. به‌عبارت دیگر، آنچه به‌عنوان شرایط آب و هوایی یا شرایط حرارتی محیط احساس می‌کنیم، نتیجه ترکیب عناصر اقلیمی است.

اقلیم، متوسط وضعیت آب و هوایی یک منطقه در یک دوره زمانی طولانی است. اقلیم به تحولاتی که روی کره زمین در اثر تابش خورشید در رابطه با زاویه انحراف پدید می آید می پردازد. تنوع اقلیمی نتیجه پنج عامل مهم از قبیل: تابش آفتاب، دما، رطوبت هوا، میزان بارندگی و ورزش باد است. اصلی ترین عامل تابش نور خورشید است. مقایسه های اقلیمی به سه دسته کلان اقلیم، میان اقلیم، و خرد اقلیم (ریز اقلیم) دسته بندی می شوند. عناصر پنج گانه اقلیمی نیز به پنج دسته عرض جغرافیایی، ارتفاع از سطح دریا، مورفولوژی و آب و هوا تقسیم بندی می شوند.

دسته بندی اقلیم چهارگانه ایران

در بسیاری از مناطق جهان، اقلیم به وسیله عرض جغرافیایی و ارتفاع از سطح دریا مشخص می شود. ایران با قرار گرفتن بین ۲۵ و ۴۰ درجه عرض جغرافیایی شمالی، در منطقه ی گرم قرار دارد و از نظر ارتفاع نیز، فلات مرتفعی است که مجموع سطوحی از آن که ارتفاعشان از سطح دریا کمتر از ۴۵۷ متر است، درصد بسیار کمی از سطح کل کشور را تشکیل می دهند. تقسیمات چهارگانه اقلیم ایران به شرح زیر است:

•  اقلیم معتدل و مرطوب (سواحل جنوبی دریای خزر)
• اقلیم سرد (کوهستان های غربی)
• اقلیم گرم و خشک (فلات مرکزی)
• اقلیم گرم و مرطوب (سواحل جنوبی)

اقلیم معتدل و مرطوب

سواحل دریای خزر با آب و هوای معتدل و بارندگی فراوان، از جمله مناطق معتدل محسوب می شود. این منطقه که به صورت نواری بین رشته کوه های البرز و دریای خزر محصور شده، از جلگه های پستی تشکیل شده است که هرچه به طرف شرق پیشروی می کند، رطوبت و اعتدال هوای آن کاهش می یابد، در حقیقت، رشته کوه های البرز که حد فاصل دو آب و هوای متضاد هستند، جنگه پست خزر را از فلات مرکزی جدا می کنند. از جمله ویژگی های این اقلیم، رطوبت زیاد هوا و اعتدال درجه حرارت است. دمای هوا در روزهای تابستان معمولاً بین ۲۵ تا ۳۰ درجه سانتی گراد و شب ها بین ۲۰ تا ۲۳ درجه سانتی گراد و در زمستان معمولاً بالای صفر است. در این منطقه، بارندگی بسیار زیاد و در تابستان به صورت رگبار است

اقلیم سرد

کوهستان های غربی که دامنه های غربی رشته کوه های مرکزی ایران را شامل می شوند با توجه به اینکه میانگین دمای هوا در گرم ترین ماه سال در آنها بیش از ۱۰ و میانگین حداقل دمای هوا در سرد ترین ماه کمتر از ۳- درجه سانتی گراد است، از جمله مناطق سرد سیر محسوب می شوند. سلسله کوه های غربی، همچون سدی مانع نفوذ هوای مرطوب مدیترانه به داخل فلات ایران می شوند و رطوبت هوا را در دامنه های خود نگه می دارند. از ویژگیهای این اقلیم، گرمای شدید دره ها در فصل تابستان و اعتدال آنها در فصل زمستان است. مقدار و شدت تابش آفتاب این منطقه در فصل تابستان زیاد و در فصل زمستان بسیار کم است. زمستان ها طولانی، سرد و سخت بوده، چندین ماه از سال زمین پوشیده از یخ است.

اقلیم گرم و خشک

در این اقلیم که بیشتر مناطق نیمه استوایی را شامل می شود، به دلیل وزش بادهای مهاجر که از جنوب غربی و شمال غربی به طرف استوا در حرکت اند، هوا بسیار خشک است. این بادها هنگام عبور از قاره ای بزرگ، بیشتر رطوبت خود را از دست می دهند. علاوه بر این، در مناطق نیمه استوایی که جزء مناطق پرفشار هستند، هوا به دلیل حرکت از قسمت های بالایی اتمسفر به پایین گرم و خشک می شود.

توجه به خشکی هوا در این مناطق که با ویژگی های دیگری همراه است، از نظر تامین آسایش حرارتی و در نتیجه طراحی ساختمان اهمیت فراوانی دارد. رطوبت کم و نبودن ابر در آسمان باعث می شود دامنه ی تغییرات دمای هوا در این مناطق بسیار شود. در تابستان، تابش آفتاب در طول روز سطح زمین را تا ۷۰ درجه سانتی گراد گرم می کند. در حالی که هنگام شب، دمای سطح زمین به سرعت کاهش می یابد و به ۱۵ درجه سانتی گراد یا پایین تر می رسد. دمای هوا در روزهای گرم تابستان به ۴۰ تا ۵۰ درجه ی سانتی گراد و در شب ها به ۱۵ تا ۲۵ درجه سانتی گراد می رسد.

اقلیم گرم و مرطوب

سواحل جنوبی ایران به واسطه رشته کوه های زاگرس از فلات مرکزی جدا شده است. اقلیم گرم و مرطوب کشور را تشکیل می دهند. از ویژگی های این اقلیم، تابستان های بسیار گرم و مرطوب و زمستان های معتدل است. در این مناطق، حداکثر دمای هوا در تابستان به ۳۵ تا ۴۰ درجه سانتی گراد و حداکثر رطوبت نسبی آن به ۷۰ درصد می رسد. در این اقلیم، رطوبت هوا در تمام فصل ها سال زیاد است و به همین دلیل، اختلاف درجه حرارت هوا در شب و روز و در فصل های مختلف کم است

دسته بندی اقلیمی براساس استاندارد برچسب انرژی۱۴۲۵۳ و ۱۴۲۵۴

اقلیم ایران در این استاندارد به ۸ دسته تقسیم می شود، مناطق بسیار سرد، سرد، معتدل و بارانی، نیمه معتدل و بارانی، نیمه خشک، گرم و خشک، بسیار گرم و خشک و بسیار گرم و مرطوب تعیین می­شود.